GParted Kullanımı

GParted Kullanımı

GParted disk bölümlendirme aracını Ubuntu Yazılım Merkezinde aratıp kurabilirsiniz.

Programı kullanarak diskiniz üzerinde herhangi bir değişiklik yaptığınızda diskinizin içinde bulunan verileriniz kurtarılmayacak şekilde kaybolabilir. Lütfen programı kullanmadan önce gerekli yedekleminizi yapınız. Ve sisteminizin yüklü olduğu aygıta herhangi bir işlem yapmayınız. Bunun sonucunda Grub açılış menünüz de bozulabilir veya sisteminiz açılmayabilir.

Temel ilkeler

Resimde (1) olarak gösterilen düğme, üzerinde işlem yapmak istediğiniz depolama aygıtını seçebilmeniz için kullanılır. Mesela bilgisayarınıza takmış olduğunuz bir USB bellek üzerinde herhangi bir işlem (biçimlendirme, bölümlere ayırma gibi) yapak istiyorsanız bu düğme yardımıyla USB belleğinizi seçebilirsiniz.

(2) olarak gösterilen alan ise, seçili depolama aygıtının tüm disk yapısının listelendiği "'disk bölümleri tablosudur"'. Herhangi bir disk bölümü üzerinde silme, biçimlendirme, bölme, kopyalama, taşıma gibi herhangi bir işlem yapmak için bu listede o disk bölümüne ters (sağ) tıklayarak açılan menüdeki seçenekleri kullanabilirsiniz. Ancak ilk anda bu menüdeki seçeneklerin pek çoğunun tıklanamaz halde (pasif) olduklarını göreceksiniz. Çünkü sisteme bağlı herhangi bir disk bölümü üzerinde işlem yapabilmek için öncelikle o disk bölümünün sistemden ayrılması (yani geçici olarak kullanımdan kaldırılması) gereklidir. Bir disk bölümünü sistemden ayırmak için, listede o disk bölümüne ters tıklayıp açılan menüdeki "Ayır" seçeneğine tıklamanız yeterlidir (Ayrıma (Unmount) işleminin tersi Bağlamaktır (Mount)) .

Bununla birlikte sistem tarafından kullanılmakta olan disk bölümleri sistemden ayrılamayacağını bilmelisiniz. Örneğin Ubuntu'nun kurulu olduğu disk bölümü Ubuntu açıkken sistemden ayrılmak isteseniz de ayrılamaz. Ya da örneğin bilgisayarınızdaki bir müzik dosyasını çalıyorsanız ya da bir resimi görüntülüyorsanız bu sırada o müzik dosyasının bulunduğu disk bölümünü sistemden ayıramazsınız. Ancak GParted'in Çalışan-Sistem sürümü kullanılırken tüm disk bölümleri sistemden ayrılabilir (zaten Çalışan GParted'de otomatik olarak tüm disk bölümleri ayrılmış olarak karşınıza gelir).

Gparted'de herhangi bir işlemi (silme, biçmlendirme, bölme vb.) gerçekleştirmek üzere seçtiğinizde, bu işlem hemen yapılmayarak resimde (3) olarak gösterilen "Bekleyen işler" listesine eklenecektir. Bu yüzden seçtiğiniz işlemlerin uygulanabilmesi için resimde (4) olarak gösterilen yeşil renkli onay düğmesine tıklamanız gereklidir.

Menüler ve açıklamaları

Şimdi GParted'in menü çubuğunda yer alan bazı seçeneklerin ne işe yaradıklarını sırasıyla inceleyelim.

GParted menüsü

§  Aygıtları Yenile: Programı açtıktan sonra taktığınız herhangi bir aygıtın (USB bellek vb.) algılanması için kullanılır. Bu seçeneğe tıkladığınızda, bilgisayarınıza takılı tüm depolama ortamları tekrar taranır. GParted'i açtıktan sonra örneğin bir USB belleği bilgisayarınıza takarsanız ve GParted'in bu USB belleği görebilmesi için bu düğmeyi kullanmanız gerekecektir.

Eğer USB bellek (ya da herhangi bir depolama aygıtını), GPardet'i açtıktan sonra bilgisayarınıza taktıysanız GParted'in bu USB belleği görebilmesi için bu düğmeyi kullanmanız gerekecektir.

§   Aygıtlar: Üzerinde işlem yapacağınız diski seçmek için kullanılır. Resimde dev/sda/ adresinde yaklaşık 300 GB'lık sabit diskimiz, dev/sdb adresinde de 2 GB'lık USB belleğimiz görünmektedir. Üzerinde işlem yapmak istediğimiz depolama birimini bu menü üzerinden seçebileceğimiz gibi programın arayüzünde sağ üst köşede yer alan bölümden de bu seçim işlemini yapabiliriz.

Düzenle menüsü

GParted programında yaptığınız herhangi bir değişiklik uygulanmadan önce geri alınabilir. Böylece herhangi bir yanlışınzda ya da eksik yaptığınız en son işlemi veya işlemlerin tamamını geri alabilirsiniz. Geri alma işlemi için klavyeden (Ctrl+Z) tuş bileşimini de kullanabilirsiniz. Bu menüde en altta yer alan seçeneği kullandığınızda ise, bekleme listesinde yer alan tüm işlemler uygulanır.

Görünüm menüsü

§  Aygıt bilgisi: Geçerli aygıt hakkında detaylı bilgi verir.

§  Bekleyen işlemler: Seçtiğiniz fakat uygulamadığınız işlemleri listeler. Açık olmasında yarar vardır. Seçilen işlemler, pencerenin altında listelenir.

§  Dosya sistem destek: Aygıtınızın hangi formatları desteklediğine dair ayrıntılar içerir.

Aygıt menüsü

§  Yeni bölüm oluştur: MSDOS dışında farklı bir bölümleme tablosuoluşturmak için kullanabilirsiniz. Ama diğer işletim sistemleri aygıtınızı tanımayabilir.

§  Veri Kurtarmayı Dene: Kayıp disk bölümleri bularak veri kurtarmaya yöneliktir.

Bölüm menüsü

GParted ile yapabileceğniz işlemlerin hemen hepsi bu menü içinde yer almaktadır. Aslında bu menüyü kullanmak yerine disk bölümleri tablosundan düzenlemek istediğiniz disk bölümüne sağ tıklayarak da aynı seçeneklere ulaşabilirsiniz.

Ancak yukarıda da dediğimiz gibi bu menüde yer alan bazı pasif seçeneklerin etkin hale gelebilmesi için, üzerinde işlem yapacağınız disk bölümünün sistemden ayrmanız gereklidir. Bir disk bölümünü sistemden ayırmak için bu menüde yer alan "Ayır" seçeneğini kullanabilirsiniz ya da o disk bölümüne sağ tıklayıp açılan menüdeki "Ayır" seçeneğini kullanabilirsiniz (bir disk bölümünü ayırdıktan sonra bu menülerde "Ayır" seçeneğinin yerine "Bağla" seçeneği yerleşir).

Bu menüde yer alan Sil, Yeni gibi seçenekleri bir örnek üzerinden anlatmamız daha açıklayıcı olabilir. Bu yüzden elimizde örneğin 4 GB'lık bir USB bellek olsun. Bu USB belleğimizi tamamen silip 1GB'lık bölümünü FAT32 biçimli, geri kalanını da Ext4 biçimli olacak şekilde iki ayrı bölüme ayırmak istediğimizi kabul edelim.

§  Sil: Bu seçeneği kullanarak USB belleğimizin disk yapısını sileriz (Uygula düğmesi ile silme işlemini tamamlarız). Sildiğimiz alan ayırılmamış yani ham bir alan haline gelir. USB diskimizi bu şekilde sildiğimizde sonra diskimizin tamamı ayrılmamış alan olarak görünür.

§  Yeni: Şimdi ayrılmamış olarak adlandırılan bu ham alanımızın 1 GB'lık bölümünü ayırarak yeni bir alan oluşturabiliriz. Bunun için disk bölümlendirme tablosunda, ayırılmamış alana sağ tıklayarak (ya da üstteki resimdeki gibi "Bölüm" menüsüne girerek) Yeni düğmesine basın. Karşınıza alttaki gibi bir pencere gelecektir. Burada Oluşturma tipini birinci bölüm seçerseniz sabit diskinizde en fazla 4 tane birincil bölüm oluşturabilirsiniz. Bu durum taşınabilir USB belleklerde biraz daha farklı. Biz iki tane bölüm oluşturabilmek için genişletilmiş bölüm seçmeliyiz ya da örneğin Fat32 kısmını birincil bölüm yaptıktan sonra geri kalan kısmı genişletilmiş bölüm yapmak zorundayız. fat32 kısmına Ubuntu'yu başlangıçta çalışacak şekilde yüklemek istediğinizi varsayarsak birincil bölümü seçmeliyiz ki boot esnasında sistemimiz Ubuntu'yu USB bellekten çalıştırabilsin.

Yeni boyut kısmını 1024 MB şeklinde ayarlayın. 1024'ü rakamla yazdıktan sonra enter tuşuna basarsanız yukarı kaydırma çubuğu ile uğraşmak zorunda kalmaz, tam 1GB'lık bölüm oluşturursunuz. Dosya sistemini FAT32 seçip etiketimizi de ekledikten sonra ekle tuşuna basabiliriz. Etiketi bu kısma eklememizde yarar var çünkü sonradan eklemek istediğimizde hata verebiliyor.

Resme baktığınzda aşağıda az önce seçtiğimiz işlemin beklediğini, yeni bölümün boyutunu, kalan kısmın ayrılmamış olduğunu görüyorsunuz. İsterseniz ayrılmamış kısmı da istediğiniz gibi biçimlendirip en son tüm işlemleri uygula tuşuna (yeşil tik işareti) tıklayabilirsiniz. Şimdi ayrılmamış bölüm üstüne farenizle sağ tıkladıktan sonra Yeni seçeneğine tıklayınız. Bu defa oluşturma tipine genişletilmiş bölüm seçiniz. Yeni boyut kısmında başka bir bölüm açmayacaksanız değişiklik yapmadan Ekle'yi tıklayınız. Dikkat ederseniz bu defa dosya sistemini seçemiyoruz. Çünkü şu anda genişletilmiş bölüm oluşturuyoruz, diğer birçok bölümü bu bölümün altında oluşturabileceğiz. Ekle dedikten sonra ayrılmamış en alttaki bölüme tıklayıp dosya sistemini ext4 seçiyoruz ve Ekle'ye tıklıyoruz.

Şu anda ekran görüntüsünde de gördüğünüz üzere her işlemimiz tamam. Unutmayalım ki bu işlemleri yaparken hata alıyorsanız öncelikle diske sağ tuş dedikten sonra “Ayır” dememiz gerekiyor. Şimdi değişikliklerimizi uygulayabiliriz.

İşlemlerin tamamlanmasını bekliyoruz. Şu an 4 GB'lık taşınabilir belleğimizin 1 GB'lık kısmı fat32 geri kalan kısmı ext4 şeklinde kullanımımıza hazır.

§  Boyutlandır Taşı: Bir bölümü ikiye ayırarak ayrı bölümlere ayırmak için kullanılır. Örneğin ext4 kısmında yeni bir bölüm oluşturmak istiyorsanız bu seçeneği kullanarak istediğiniz boyutta ayrılmamış bölüm elde edebilirsiniz. Dikkat edin! İçindeki dosyalar zarar görebilir.

§  Kopyala - Yapıştır: Bölümün aynısını kopyalamak için kullanabilirsiniz. Örneğin dev/sda1'de bulunan 1 GB'lık fat32 kısmını ext4 kısmına kopyala yapıştır yapacaksanız; bölümü sil, bölümün tipini ve türünü seçmekle uğraşmaz vakit kazanmış olursunuz.

§  Biçimlendir: Ayrılmamış bölüm olmayan diski direk istediğiniz bölüme biçimlendirebilirsiniz. Etiket seçemediğiniz için tavsiye etmiyorum. En iyi yöntem önce silip sonra ekleyerek biçimlendirmek.

§  Ayır: Daha önce de belirttiğimiz gibi herhangi bir disk bölümü üzerinde işlem yapabilmek için önce bölümü ayırmanız gerekiyor.

§  Bayrakları Yönet: Buradan bölümünüze...

§  Kontrol: Dosya sisteminde varsa hataları düzeltmek için kullanılır.

§  Etiket: Disk bölümlerini etiketlemek (adlandırmak için kullanılır). Disk bölümlerini ilk oluşturulma esnasında etiketlemeniz en sağlıklı olanıdır. Bölüm etiket bilgisini sonradan değiştirmek istediğinizde Fat32'de hata verebiliyor.

§  Bilgi: Seçtiğiniz bölüm hakkında detaylı bilgi verir.

Yanlışlıkla belgelerinizi silerseniz!

GParted ile disk bölümleriniz üzerinde çeşitli düzenleme işlemleri yaptığınızda yanlışlıkla diskinizin içinde bulunan tüm verilerinizin silebilirsiniz. Bu yüzden sayfanın başında belirttiğimiz gibi GParted'i kullanmadan önce belgelerinizi yedeklemeniz tavsiye edilir.

Eğer olursa belgelerinizi yanlışlıkla silerseniz PhotoRec isimli veri kurtarma yazılımı yardımıyla, silinen belgelerinizi kurtarmayı deneyebilirsiniz.

Kaynakça

Bu belgenin bazı bölümlerinde SUDO e-derginin 19. sayısında İbrahim Kozan'ın GParted yazısından faydalanılmıştır.